Rambutan (Nephelium lappaceum)

O ai na te leʻi lagonaina le upu "rambutan"? E saʻo, i Europa e faʻatoa mafai ona tatou faʻalogo na taʻua, ma masalo ua tatou tofoina ona fua mai fafo, ae… o le a se mea tatou te iloa e uiga i le laʻau o loʻo gaosia ai? Talu ai o le teropika na afua mai, e le mafai ona tupu i vaega eseese, o lea e le o se laau e faigofie ona maua i fale pepe, e sili atu nai lo i togalaau.

Ae faʻafefea e manaia tele mo le soifua maloloinaO le a matou talanoa atu ia te oe e uiga i le rambutan, uma le laʻau ma fualaʻau.

Amataga ma uiga

O lo tatou tagata autu o se evergreen laau (tumau pea evergreen) moni mai teropika Sautesasae Asia, faʻapitoa mai le atu motu o Malay. O lona igoa faʻasaienisi o Nephelium lappaceum, e ui lava e lauiloa o rambutan, achotillo poʻo lichas. O aso nei ua galueaina i Asia, Aferika, Oceania ma Amerika Tutotonu, faʻapea foʻi ma itulagi uma e leai se aisa.

O se laʻititi laʻau, lea mafai ona 'ausia le maualuga o 4-6 mita maualuga. O laulaʻau e feauauai, pinnate ma 3-11 leaflets po o pinnae taʻitasi fua 5-15cm le umi e 3-10cm le lautele. O fugalaʻau o loʻo faʻaputuputuina i totonu o laina faʻaiʻu 15-30cm le umi. Nei mafai ona fafine, tane, po o hermaphroditic.

O le fualaʻau o se oval drupe fuaina 3-6cm le umi e 3-4cm le lautele. E tulaʻi mai i faʻaputuga o 10-20 iunite. O lona paʻu poʻo lona paʻu e mumu, e ui lava e mafai ona samasama pe moli, ma e matuitui (ae o ona tuasivi e matua le afaina 🙂). O le pulp e paʻepaʻe ma suamalie, acidic pe sili ona suamalie, ma e iai le 2-3cm umi le fatu e oona (ma o lea e le mafai ai ona taumafa).

O a latou popolega?

A e manaʻo e fai sau kopi, matou te fautua atu ia e faia le tausiga lea:

Nofoaga

• ese: o le rambutan tatau ona i ai i le atoa la, e ui lava e mafai ona i totonu o le paolo-paolo pe afai e sili atu lona malamalama nai lo le paolo.
• Initaneti: Seʻi vagana ua tupu i totonu o eria ma le tau feololo, e mafai ona teuina i totonu o se potu malamalama e aunoa ma ni sitaili i le taimi o le taumalulu.

Lalolagi

• Pusa fugalaau: lautele aganuu substrate fefiloi ma 30% perlite.
• Faatoaga: o le eleele e tatau ona lafulemu, ma lelei alavai.

Faasusu

O le tele o taimi e faʻasūsū ai e fesuisuiaʻi faʻamoemoe i le mea o loʻo e iai faʻapea foʻi ma le tau, ae naʻo le tuʻuina atu ia te oe o se manatu, e masani lava ona fautuaina e faʻasūsū 3-4 taimi i le vaiaso i le vaitau o le tau sili ona vevela ma laʻititi ifo le toega o le tausaga.

Lauina Tagata

E taua tele le totogiina ile atoa vaitau ma fetilaisa o le siosiomaga, tasi i le masina. E tatau ona e manatuaina afai e totoina i totonu o se ulo, e tatau ona faʻaaogaina suavai faʻalaila ina ia mafai ai ona faʻaauau pea le faʻamamaina o le vai e le substrate.

Faʻateleina

Le rambutan faʻateleina i fatu, mulimuli i lea laʻasaga ma lea laʻasaga:

1. O le mea muamua o le faʻatau i latou i le tautotogo.
2. Mulimuli ane, o se 10,5cm lapoʻa ulo ua faʻatumuina i le lautele ola feololo.
3. Le isi, o le maualuga o le lua fatu e tuʻuina i totonu, mautinoa ia latou teʻa eseʻese mai le tasi.
4. Ona latou ufiufiina lea i se manifinifi vaega o substrate.
5. I le iuga, e faʻasusu ma faʻasusu le 'apamemea poʻo le teio e puipuia ai le vaʻaia o fungi.

O lenei auala o le a latou tutupu mai ai i le 1-2 masina.

Le gaoia

E matua nofouta i le malulu. O le tau maualalo na te lagolagoina o le 4ºC.

O le a lona aoga?

Faauuga

Lona matagofie ma le tausiga faigofie avea ai o se sili ona manaia laʻau i ai i togalaʻau poʻo totonu o ulo tetele. Oe mafai ona avea o se tuʻufaʻatasia faʻataʻitaʻiga poʻo ni kulupu, ma e faʻaaogaina foi e avea o se paolo laau.

Mea kuka

E aunoa ma se masalosalo o le sili ona lauiloa faʻaaogaina. O se faʻataʻitaʻiga matua e mafai ona oʻo atu i le 400kg o fualaʻau i le tausaga, e matua lelei foʻi ona faʻaaogaina.

• Vai 82,10%
• Uʻamea 2,50 mg
• Porotini 0,90%
• Thiamine 0,01 mg
• Gaʻo 0,30%
• Riboflavin 0,07 mg
• Fiva 2,80 g
• Niacin 0,50 mg
• Kalisiu 15,00 mg
• Lefulefu 0,30%
• Ascorbic acid 70,00 mg

Latou te faʻaumatia i salati, ma yogurts poʻo supo, ma e oʻo foi i meaai suamalie. Jellies ma jams ua saunia foi ma latou. Manaia, a ea?

Faʻafefea ona e fofoina se rambutan?

E faigofie atu nai lo le mea e foliga mai, ae Matou te faʻamoemoe o le mulimuli i nei laʻasaga o le a sili atu ona faigofie mo oe:

1. O le mea muamua e tatau ona e faia o le faia o se tipi i totonu o le atigi, taofi mau i pito uma i luga o se mafolafola luga. Fai se tipi lamolemole i fualaʻau uma.
2. Tatala nei ma o le a e mauaina se fualaʻau lapoʻa, paʻepaʻe pe paʻe samasama.
3. O le isi laʻasaga o le oomi lemu ina ia o mai le fualaʻau.
4. Ia, aveʻese le fatu mai le ogatotonu, aua e pei ona matou fai atu e oona.
5. I le iuga, ma o lenei ioe, oe mafai ona 'ai le fua e aunoa ma ni faʻafitauli.

Vailaʻau

E tele faʻamanuiaga tau le soifua maloloina:

• Tuʻua le paʻu vaivai ma palu.
• Faʻamamaina siama gofie.
• Faʻaitiitia le manava tata.
• E fesoasoani ia te oe leiloa pauna.
• Tau le kanesa.
• Puipuia ma faateʻa mūmū.
• E faʻaaogaina o se togafitiga faʻapitoa mo le maʻi suka.
• Aveese otaota mai fatugaʻo.
• Latou te faʻateleina le malosi.

Ui i lea, latou te atoatoa e masani ona i ai i le umukuka 😉.

O le a lou manatu i le rambutan?